Hoefbevangenheid en voeding


Artikel gepubliceerd in het blad HBVB (Het Beste Voor Beesten), jaargang 10, uitgave dec. 2021.
Blad voor professionals die met dieren (gaan) werken.
Uitgegeven door Aeres MBO en Trainingscentrum te Barneveld.
Website: www.aerestrainingcentre-barneveld.nl
onderstaande is met toestemming overgenomen.

Interview met dr.ing. David van Doorn,
eigenaar van diervoedingsadviesbureau EquiVaDo en
het online Kennisplatvorm AniVaDo, tevens verbonden aan
de leerstoel Voeding van de Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht en
als docent aan het Aeres Training Centre Barneveld.

Titel: Elk voordeel hep z'n nadeel

Zonnestralen, (na)zomerkriebels en heel veel vers gras, daar worden paarden blij van. Het is echter belangrijk te weten dat zo'n mooi groen weiland ook nadelen kent, want het eten van veel gras brengt risico's met zich mee. In dit artikel vragen we voedingsdeskundige David van Doorn naar het verband tussen hoefbevangenheid en voeding.

"Onze Shetlander Dickie kwam bij ons als gezelschap voor mijn sportpaard", vertelt Henny van Dijk, 'zomaar' een paardenliefhebber uit het midden van het land. "Net als de KWPN-er stond ze's nachts op stal en overdag in de wei. Dickie werd de grote liefde van mijn zevenjarige nichtje. Die twee hadden echt een band, dat was prachtig om te zien. Dit voorjaar kreeg mijn paard een blessure waardoor hij stalrust moest houden. Ik heb Dickie toen, omdat ik ervan uitging dat zulke sobere paardjes wel wat konden hebben, in de wei gelaten."
De eerste volle dag weidegang werd Dickie fataal."Toen ik haar einde middag ging halen, zag ik dat het mis was", vertelt Henny. "Dickie was hoefbevangen, en niet zo'n beetje ook. De dierenarts kwam en de vooruitzichten waren zo slecht dat we haar moesten laten inslapen. Groot drama voor mijn nichtje, maar ook voor mijzelf. Ik voel me ontzettend schuldig."

Wat is hoefbevangenheid?
Als er één aandoening is waar veel misverstanden over bestaan, dan is dat wel hoefbevangenheid (laminitis). Hoe en waarom het precies ontstaat, daar zijn zelfs de geleerden het nog niet over eens. Daar wordt nog volop wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. De naam laminitis verwijst naar de lamellen waarmee het hoefbeen aan de hoefwand vastzit. Bij hoefhevangenheid is deze verbinding ontstoken en in het ernstigste geval kunnen de lamellen grotendeels losraken. Een hoefbevangen paard beweegt zich stram, heeft ontzettend veel pijn, maar is niet 'gewoon' kreupel. Vaak herken je de aandoening doordat het paard of de pony met gestrekte voorbenen staat om zijn pijnlijke voorhoeven te ontlasten. Daarbij brengt hij zijn gewicht op de achterhand. De symptomen varieren van lichte stijfheid, tot het niet meer kunnen lopen van de pijn.

Misverstanden over suikers
"Een overmaat aan voeding kan een rol spelen bij het ontstaan van hoefbevangenheid", vertelt David van Doorn, deskundige en onderzoeker op het gebied van paardenvoeding, en docent aan AeresTraining Centre Barneveld. 'Uitbrekers', die 's nachts een duik doen in de haverton zijn een bekend voorbeeld van een zetmeelovermaat. Overmatige fructaan-opname kan een factor zijn bij het ontstaan van hoefbevangenheid bij Shetlanders in een weiland, vooral in het voorjaar, maar ook in het najaar. Over wat er dan precies gebeurt en welke stoffen hoefbevangenheid onder verschillende condities veroorzaken, bestaan nog veel misverstanden. Vaak wordt er gesproken over 'suikers' in het gras die ervoor zorgen dat een paard hoefbevangen raakt, maarzo simpel ligt het niet; het gaat hier om verschillende stoffen. Vers gras bevat inderdaad veel suiker maar hiermee wordt eigenlijk de opslagvorm van suiker in de plant bedoeld. Dat is 'fructaan'. Ook de manier waarop het paardenlichaam die stoffen afbreekt en opneemt, is verschillend. Daar gaan we in de cursus Paardenvoeding 4 dieper op in. Daarnaast bespreken we hoe je onder andere hoefbevangenheid kunt voorkomen."

Koliek en diarree
Naast hoefbevangenheid kunnen ook koliek en diarree gevolgen zijn van een plotselinge overgang van het stalrantsoen naar een weiland vol vers gras. Als je het rantsoen niet geleidelijk aanpast kan de darmflora van een paard verstoord raken. Dit leidt bijvoorbeeld tot dunnere mest. Om maagdarmproblemen te voorkomen is het verstandig de weidegang in het voorjaar geleidelijk op te bouwen. Beginnen met een uurtje per dag, en elke dag een uurtje langer. Een praktische tip, die wellicht kan helpen om overeten te voorkomen, is om eerst op stal hooi/ruwvoer te voeren. Daardoor gaan de paarden minder hongerig naar buiten en bovendien hebben ze dan een grofvezelig bodempje in hun darmen.

Overgewicht
In ons land zijn nogal wat paarden te zwaar. "Het is best bijzonder dat een trend die we zien bij honden en katten, en ook bij mensen, door lijkt te trekken naar paarden", zegt David van Doorn. "Helaas hebben we weinig kwantitatieve informatie over het voorkomen van overgewicht bij paarden. Diereigenaren willen wellicht te goed voor hun dier zorgen, en realiseren zich niet dat dat gevolgen kan hebben voor de gezondheid. Tijdens de cursus gaan we in op overgewicht, de risico's daarvan en hoe je een paard kunt laten afvallen. Simpelweg minder eten geven is niet de oplossing, want je zult moeten zorgen dat er sprake blijft van een adequate eiwit-, mineralen- en vitaminevoorziening. Minder energie voeren en meer beweging geven, dat is de oplossing, maar het is wel zaak om daarbij met kennis van zaken te werk te gaan. Echter, de beste managementtheorie is het voorkomen van overgewicht:"

Doorn in het oog
Het ontbreken van kennis van zaken met betrekking tot de voeding van het paard - of het ontbreken van een goede verspreiding van die kennis - is David een doorn in het oog. "De kennis op het gebied van paardenvoeding is heel gefragmenteerd", vertelt hij."Veel paardenhouders doen 'het' op gevoel. Ze voeren hun paard door naar hem te kijken, maar je moet ook voeren op basis van wat je niet ziet. We moeten ons realiseren dat er vele manieren zijn om een paard goed te voeren, maar net zoveel manieren om het fout te doen. Gelukkig kun je dat laatste voorkomen door het delen van kennis en... door goed onderwijs."

Hoefbevangenheid kan optreden als gevolg van:

- Stofwisselingsstoornissen, bijvoorbeeld veroorzaakt door overgewicht of een plotseling overmaat aan voer.

- Aandoeningen zoals cushing syndroom, insulineresistentie (metabool syndroom), en als reactie op toediening van steroïdale ontstekingsremmers (glucocorticoïden)

- (Ontstekings)processen elders in het lichaam zoals baarmoederontsteking, koliek / diarree / verstoring van de darmflora, het eten van giftige planten, sepsis (bloedvergiftiging), etc.

- Overbelasting, meestal ten gevolge van ernstige kreupelheid aan een van de benen, (bijvoorbeeld door een beenbreuk), waardoor het been aan de ander kant overbelast raakt.

Cursussen Paardenvoeding:

- Paardenvoeding 1: In deze online cursus leer je de basisprincipes en vaardigheden om rantsoenen van paarden te leren formuleren en te beoordelen. Dezecursus kun je op elk gewenst moment volgen
- Paardenvoeding 2: Voeding van het (gezonde) sportpaard
- Paardenvoeding 3: Voeding van het paard met spier- en locomotieproblemen en problemen van het maagdarmkanaal
- Paardenvoeding 4: Voeding van paarden met onder- en overgewicht, insulineresistentie en hoefbevangenheid

Kijk voor meer informatie op: www.aerestrainingcentre-barneveld.nl


© Copyright HBVB (e.mail: atc.barneveld@aeres.nl)