Het Arabisch Volbloed

en zijn invloed in de draf- en rensport

door Hans Huiberts

tekst overgenomen uit de Breeders Special 2001 van het blad draf&rensport nr.9-2001

Boven: De Arabier in zijn oorspronkelijke habitat: de woestijn.

Geen enkel huisdier heeft zoveel invloed gehad op de ontwikkeling van de mensheid als het paard. Met het paard kon men zich vervoeren, het land ploegen en oorlog voeren, om wat voorbeelden te noemen. De mens heeft door de eeuwen heen paarden voor verschillende gebruiksdoelen gefokt. Zo ontstonden pony's met een schofthoogte van 1 meter en trekpaarden met een hoogte van bijna 2 meter. Om een ridder met een harnas te dragen moest het paard groot, zwaar en sterk zijn en om in snelle draf een karretje te trekken van Amsterdam naar Brussel heb je toch wel een ander type paard nodig.

Volbloed en koudbloed
Door al die verschillende soorten en maten werden paarden steeds ingedeeld in groepen om aan te geven wat men bedoelt. De grofste indeling is die in paarden en pony's. Hierbij kijkt men vooral naar de gemiddelde stokmaat. Pony's zijn niet groter dan 1,47 m. Maar er zijn paarden, waaronder sommige exemplaren van het onderwerp van dit verhaal, die deze maat niet eens halen. Paarden werden vooral in de Duits sprekende landen ingedeeld in volbloed, warmbloed en koudbloed. Tot de laatste groep behoorde onder andere de "Belgische knol" en het Zeeuwse trekpaard. Zij hadden geen koud bloed, maar men gaf er mee aan dat ze veel minder temperament hadden dan de rijpaarden en lichtere werkpaarden. De lichaamstemperatuur van het paard is hetzelfde als bij de mens en er is toch ook geen temperatuurverschil tussen de kalme, koude Zweedse man en de warmbloedige heethoofdige Italiaan. Met het temperament stijgt echter wel de huidtemperatuur en door de dikke speklaag voelde het trekpaard niet zo warm aan. Waarschijnlijk zijn daardoor die termen ontstaan.

Volbloed
Het toppunt van temperament en snelheid vindt men bij het Volbloedpaard. Tot deze groep behoren het Arabisch Volbloed en het hiervan afstammende renpaard (Engels Volbloed). Bij deze paarden kun je de aderen vlak onder de huid zien liggen, het lijkt of ze `vol bloed' zitten. Het Arabisch Volbloed wordt beschouwd als het beste en edelste ras ter wereld. Ze zijn en worden nog steeds in bijna alle andere paardenrassen gebruikt ter verbetering (veredeling). Het is een heel oud ras en eeuwenlang zuiver gefokt. Van deze woestijnpaarden konden natuurlijk alleen de sterksten overleven en die werden in de fokkerij gebruikt. Natuurlijke selectie dus. Daarnaast heeft de profeet Mohammed door zijn vele voorschriften het paard een soort heiligheid gegeven, waardoor er door de Mohammedanen de uiterste zorg aan werd besteed.
Er wordt voor het eerst over de Arabische paarden gesproken in de vierde eeuw na Christus. Men zegt dat Mohammed zich intensief met de paardenfokkerij is gaan bezig houden, nadat hij in de slag bij Ogod door vijandelijke ruiters was verslagen. Hij zag toen in dat hij zijn ruiterij moest verbeteren en dat hij daar een goed geleide fokkerij voor nodig had. Een paardenfokkerij op ideële, godsdienstige grondslag was het gevolg. In de Koran wordt daarover ook het nodige gezegd. Enkele opvallende voorbeelden:
"Toen Allah het paard schiep, sprak hij tot de stormwind: "Ik wil dat uit U een wezen van vlees en bloed onsta. Neem gestalte aan en word". Toen nam de wind gestalte aan en werd." "Zo is een bijna volmaakt wezen ontstaan, waaraan Allah maar één ding ontzegd heeft: de spraak."
"De beste bezittingen zijn een verstandige vrouw en een vruchtbare merrie"
"Hij, die van zijn merrie houdt en haar vriendelijk behandelt, zal door God gezegend worden en hij, die haar slecht behandelt, zal door God verdoemd worden"
"Indien gij een donkere vos hebt, gebruik hem voor de strijd en indien gij een armoedig uitziende vos hebt, gebruik hem eveneens voor de strijd"
"Het paard bidt drie keer per dag. In de morgen zegt het: "Oh Allah, zorg dat ik door mijn meester geliefd wordt", 's middags: "Doe mijn meester wel, opdat ik door hem goed behandeld wordt" en in de avond: "Geef dat hij in het paradijs moge binnengaan op mijn rug".

Boven: De Woestein-Arabier in draf.
Illustratie door Marine Oussedik in het boek "Les chevaux du Sahara".

De Arabische fokkerij kent vijf lijnen, die op de vijf merries van Mohammed zijn terug te voeren, die hij van zijn aanhangers heeft gekregen. Het waren merries, die, naar men zegt, na een twee dagen durende veldslag zonder drinken, samen met de andere paarden naar een drinkplaats werden gebracht. Vlakbij de bron gekomen, werden de paarden door de profeet teruggeroepen en alleen deze 5 merries kwamen naar hem toe. Deze merries waren volgens Mohammed goed genoeg om als basis voor zijn fokkerij te dienen en hiervan stammen alle Arabische Volbloeds volgens de overlevering af. De afstammingen werden echter niet op papier gezet, maar mondeling van vader op zoon doorgegeven. Wij westerlingen moeten het maar geloven.
Het valt hierbij op dat in de Arabische fokkerijbeginselen aan de merrie een grotere waarde wordt toegekend dan aan de hengst, dit in tegenstelling tot vele andere fokkerijen.
De oosterse paarden werden door de eeuwen heen gefokt op snelheid, wendbaarheid en uithoudingsvermogen. Ze hoefden niet groot en zwaar te zijn: in Arabië had je geen ridders met harnassen. Ze hoefden ook geen karren te trekken, want dat valt in de woestijn niet mee. Transport van goederen werd meestal gedaan met kamelen. De paarden waren bedoeld om te berijden, je moest ermee oorlog kunnen voeren en ze moesten snel van punt A naar punt B kunnen rennen met een (niet zo grote) man op de rug. Zo ontstond een klein (stokmaat 1,40 a 1,50 meter), lichtgebouwd, supersnel, taai, sterk, gezond, elegant, intelligent paard met een prachtig snoekshoofd, uitpuilende ogen. verder valt op de hoog ingeplante staart en dat komt doordat hij slechts 5 lendenwervels heeft, terwijl de meeste andere rassen er 6 hebben.

Het Arabisch Volbloed als renpaard
Er werden in die vroege eeuwen in Arabië natuurlijk ook wedstrijden gehouden en je kunt het Arabische paard als het eerste renpaard beschouwen. Het lijkt daarom geen wonder dat ons huidige renpaard van de Arabier afstamt. Er werden in de 17e en 18e eeuw veel Turkse, Arabische en Berber paarden in de renpaardenfokkerij in Engeland gebruikt, maar als je bekijkt hoe dat gegaan is en bedenkt dat alle Engelse volbloeds van de twintigste eeuw in de rechte vaderlijn van slechts 3 Arabische volbloeds afstammen, kun je spreken van een toevallige en wonderlijke samenloop van omstandigheden. Het hangt soms van enkele individuele dieren af hoe een ras zich ontwikkelt. Sommige zijn zo dominant dat zij na verloop van jaren via hun nakomelingen alle andere `wegdrukken'.
Deze drie hengsten zijn een voorbeeld:
1. De Byerley Turk, die tijdens het beleg van Wenen door de Engelse ritmeester Byerley werd buitgemaakt op de Turken. Hij bracht de bruine Arabische hengst in 1684 mee terug naar Engeland. Enkele jaren later bereed de ritmeester dit paard in een veldslag tegen de Ieren en kon toen aan gevangenneming ontsnappen door de grote snelheid van zijn "Turk". In Engeland werd het ene succesvol vaderpaard.

Boven: De Byerley Turk.

2. De Darley Arabian.
De Engelse consul in het nabije oosten, de heer Darley, ruilde deze hengst in 1704 in Aleppo (Syrie) voor een Engels jachtgeweer onder geheimzinnige omstandigheden, want tot dan toe was er nog nooit op de markt een Arabische hengst verschenen. Arabieren verkochten geen paarden, ze gaven ze hooguit cadeau. De heer Darley zond het paard naar Engeland naar de stoeterij van zijn broer. Het was een schitterende bruine hengst met een stokmaat van 1,52 m, wat belangrijk meer is dan die van de gemiddelde Arabier uit die tijd (1,40 a 1,45 m). De Darley Arabian is meer dan 30 jaar oud geworden.

Boven: De Darley Arabian.

3. De Godolphin Arabian kwam in 1730 naar Engeland. Door het succes van zijn kinderen op de renbaan werd hij uiteindelijk een beroemdheid en werd zijn levensverhaal opgetekend. Hij werd geboren in Jemen en ging via Aleppo naar de stoeterij van de Sultan van Marokko. Hier kreeg hij een box in de marmeren stal van de uitverkoren paarden, nabij de stad Meknez. Het paard werd "El Sham" (Arabisch voor "de zonnehengst") genoemd en was een van de beste en de snelste van de stoeterij. Hij had, net als de andere uitverkoren hengsten, een eigen verzorger: de zwarte slaaf Agba, die had moeten zweren dat hij het paard levenslang zou verzorgen. Hij heeft woord gehouden en dankzij hem kon de dramatische levensloop van dit paard op schrift worden gesteld. De sultan had op een bepaald moment iets goed te maken met koning Lodewijk XV van Frankrijk en deed hem daareom zijn 8 beste hengsten cadeau, inclusief verzorgers. De Fransen hadden echter een heel ander ideaalbeeld van een paard en daarom werden deze 8 temperamentvolle "pony's" verwijderd uit de hofstallen van het kasteel van Versailles. Zij kwamen terecht bij de slager, bij de boer of voor de schillenkar, zoals "El Sham". Hij werd mishandeld door zijn meestal dronken eigenaar en werd later voor 75 Francs door een Engelsman gekocht en mee naar Engeland genomen. De zwarte jongen Agba ging stiekem mee. Uiteindelijk werd de hengst gekocht door graaf Godolphin, die renpaarden fokte. Maar ook hij was niet overtuigd van de kwaliteiten en de achtergrond van de kleine Arabische hengst en verbande hem uit zijn stallen. Het is aan de stalmeester en vooral aan Agba te danken dat de hengst in leven bleef en "per ongeluk" de beste merrie (Roxana) van de stoeterij dekte. Het veulen, Lath genaamd, werd eerst voor de graaf schuil gehouden en werd enkele jaren later, toen de graaf geen andere keus meer had, met tegenzin ingezet in een ren. Hij won met een straatlengte. De Godolphin Arabian, zoals El Sham voortaan werd genoemd, werd in ere hersteld en eindigde zijn leven in een marmeren stal zoals het ook was begonnen. Het lijkt een sprookje, maar het is waar gebeurd. Een Nederlandse vertaling van de prachtige roman "El Sham" van Franz Born is in de zestiger jaren uitgegeven door Forum Boekerij. Een "aanrader". De Godolphin Arabian had ietwat `hangende' oren, wat hij op veel van zijn nakomelingen heeft overgebracht. Verder was hij in zijn box altijd in gezelschap van de kat Moumou, die meestal op zijn rug zat. Toen de hengst als 29-jarige was gestorven, weigerde de kat te eten en stierf kort daarna.

Boven: De Godolphin Arabian.

Er werden in die jaren veel oosterse paarden gebruikt, ook merries, maar de afstammelingen van bovengenoemde drie Arabische hengsten waren de beste en kregen geleidelijk een steeds grotere invloed. Er werd ook veel op hen ingeteeld. Sinds ruim een eeuw zijn alle andere mannelijke lijnen uitgestorven en stammen alle renpaarden in de hele wereld in de rechte vaderlijn van deze drie beroemde Arabische hengsten af. Dit loopt dan via hun drie nazaten Herod (achterkleinzoon van de Byerly Turk), Matchem (kleinzoon van de Godolphin Arabian) en Eclipse (achterkleinzoon van de Darley Arabian). De laatstgenoemde is hiervan de belangrijkste. Het stamboek van het renpaard (het Engels Volbloed) is, zoals zovele stamboeken, gesloten. Inbreng van nieuw Arabisch bloed zou in het huidige renpaard eerder een verslechtering dan een verbetering geven. Het Engels Volbloed is nu ook al eeuwenlang voor een bepaald doel gefokt en qua snelheid in galop door geen enkel paard van een ander ras bij te houden. Dat wil zeggen over afstanden tot, laten we zeggen, 10 kilometer. Wordt de afstand langer dan wordt het Arabisch Volbloed een geduchte tegenstander door zijn enorme uithoudingsvermogen.

Er worden de laatste tijd over heel de wereld ook rennen voor Arabische Volbloeds georganiseerd, ook op Duindigt. Voor de cracks in deze rennen worden grote bedragen betaald als gevolg van het zeer hoge prijzengeld dat in de toprennen is te verdienen, meestal gesponsord door oliesheiks. Er zijn daardoor in de Arabierenfokkerij twee stromingen ontstaan: die waarbij puur op snelheid wordt gefokt en de andere waarbij het ideale uiterlijk het fokdoel is.

Boven: Drug was een Russische (ren-)Arabier. Hij won daar de Derby en werd later
naar Nederland gehaald door Robbie den Hartog senior. Hij won hier een aantal rennen
op Duindigt en werd ook Eur. kampioen Show-Arabier. Hier wordt hij geshowd op Duindigt.

Boven: De Show-Arabier is tegenwoordig helemaal doorgefokt.
Zijn hoofd lijkt op dat van een zeepaardje. Hoeveel adem
zal er nog door zijn neuspijpen gaan?

Boven: Hier wint Samima (met Jadey Pietrasiewitz) een Arabierenren op Duindigt, juni 2015.
Ze klopt de hengst Volcain du Clos van dezelfde eigenaar. Dit zijn ren-Arabieren.
Samima heeft een winsom van ruim 240.000 Euro.

Het Arabisch Volbloed als stamvader van de harddraver
In de 18e eeuw werden in de V.S. tientallen Engelse Volbloeds geïmporteerd om te worden gebruikt in de rensport(fokkerij). Verschillende daarvan zijn ook van belang geweest voor de draverfokkerij, maar hun betekenis valt in het niet bij die van de schimmel Messenger, die in 1780 was geboren en in 1788 naar Amerika vertrok. Hij dekte merries van allerlei rassen, maar toch voornamelijk volbloeds. Er bestaat een mooie prent van Messenger, waarop hij in draf is getekend. Hij had, net als enkele van zijn zoons, een fantastisch mooie drafactie, maar hij bracht zelf geen harddravers. Zijn kleinkinderen werden echter wel in de draverfokkerij gebruikt en zijn kleinzoon de draver Abdallah I werd vader van de hengst, die als geen ander zijn stempel op de drafsport zou zetten: Hambletonian 10. Van dit fenomeen stammen alle Amerikaanse (en dus ook Nederlandse) dravers in de rechte vaderlijn af. Hambletonian was 3x4x4 ingeteeld op Messenger, die afstamt van bovengenoemde Darley Arabian. Uiteindelijk is deze Arabische Volbloed dus de stamvader van de Amerikaanse harddraver. De vaderlijn loopt als volgt: Darley Arabian - Flying Childers - Blaze - Sampson - Engineer - Mambrino - Messenger - (American) Mambrino - Abdallah I - Hambletonian 10.

Boven: Messenger in draf.

Boven: De afstamming van Messenger. Niet alleen de "Arabians" zijn Arabische Volbloeds,
maar ook de "Turks"en de "Barbs" (Berbers). En daarnaast zien we nog veel Engels Volbloed,
zoals Spark, Snake, Jigg, Pert, etc., die op hun beurt veel Arabisch bloed bevatten.

Boven: Hambletonian 10 had weinig Volbloedtype, maar fokte fantastisch.
Links staat zijn eigenaar William Rysdyk, die een NL-afstamming heeft

Boven: De stamboom van Hambletonian 10,
3+4x4 ingeteeld op Messenger.

De stamboom van Messenger bestaat voor meer dan 90 % uit Arabisch bloed en hierin komen ook de Byerley Turk (wat verder weg) en vooral de Godolphin Arabian verschillende malen voor. Ter illustratie wordt hierboven de stamboom van Messenger afgedrukt. Het lijkt allemaal ver weg, maar als men bedenkt dat er in al die generaties ontzettend op veel hengsten als Messenger en Hambletonian 10 is ingeteeld, kan men zich het grote belang van het Arabisch Volbloed voor de draverfokkerij voorstellen. Dit geldt niet alleen voor de Amerikaanse maar ook voor de Franse fokkerij.

Hier lopen een aantal vaderlijnen, zoals:
- Darley Arabian via Bartlet's Childers, Eclipse en The Heir of Linne in 12 generaties naar Phaeton, de stamvader van o.a. Quioco en diens zoon Jiosco. Eclipse is ook de belangrijkste stamvader van de huidige generaties van het Engels Volbloed.
- Godolphin Arabian via Matchem en Rattler in 10 generaties naar Normand en Conquerant. De laatste is grootvader van Fuschia, die ook wel de Franse Hambletonian wordt genoemd. Van hem stammen belangrijke Franse vaderpaarden af, zoals Intermede, Kerjacques, Chambon P, Hernani III, Fandango en Paleo.
Verder is in Frankrijk een groot aantal Amerikaanse vaderpaarden gebruikt, die natuurlijk allemaal teruggaan op Hambletonian 10. Ook alle Franse dravers gaan in de vaderlijn dus terug op de Arabische Volbloeds t.w. de Darley Arabian en vooral de Godolphin Arabian. In de onderstaande tijdtabel zijn de vaderlijnen van het Engels Volbloed en van de Franse en Amerikaanse Harddravers naast elkaar gezet, met onderaan de belangrijkste representanten.
We hebben het tot nu toe steeds over de vaderlijn gehad, maar ook van moederskant komt er telkens een scheut Volbloed bij. De stambomen van de meeste van onze huidige harddravers bestaan als je maar ver genoeg teruggaat voor misschien wel de helft uit Arabische hengsten en merries. Je kunt de harddraver dus een halfbloed(-Arabier) noemen, al is daar in het type vaak weinig meer van terug te zien.

Boven: De vaderlijnen in de Volbloed- en draverfokkerij.

 

Boven: Eclipse is geboren tijdens de zonsverduistering van 1 april 1764, vandaar zijn naam.
Hij was groot voor zijn tijd (1,63 m) en onverslaanbaar. Hij won al zijn 18 races in de jaren 1769-1770 met groot gemak.
In november 1770 werd zijn carrière beëindigd omdat er geen tegenstanders meer te vinden waren.
Van Eclipse stammen in de vaderlijn een groep renpaarden en een groep Franse dravers af.
In de hierboven afgedrukte tabel staat hij in de derde en vierde kolom.
Dit schilderij is gemaakt door de beroemdste paardenschilder ter wereld, George Stubbs.
Het geraamte van Eclipse en een ander Stubbs-schilderij van hem waren in 2020
te bewonderen in het Mauritshuis in Den Haag tijdens de Stubbs-tentoonstelling.

De Orloff draver
Het Russische Orloff-draverras begint eveneens met een Arabische Volbloed: de schimmelhengst Smetanka, die geboren is rond 1775 en met wie veel aan inteelt is gedaan. Hij werd o.a. gekruist met Deense en Friese merries.

Boven: Smetanka, de Arabische stamvader van de Russische Orloffdravers.

Latere experimenten met Engelse Volbloeds in de draverfokkerij
In de draverfokkerij werd ook in het nog niet zo verre verleden nog wel eens een Engels Volbloed gebruikt. Men kruiste dan een dravermerrie met een volbloed hengst of omgekeerd. Het product van zo'n kruising was altijd waardeloos als harddraver, maar als dit een merrie was en zij weer door een goede draverhengst werd gedekt kwam er soms nog wel eens een topproduct uit voort. Een voorbeeld hiervan was de Franse merrie Dladys, een dochter van de draverhengst Hernani III en de volbloedmerrie Gladys. Zij presteerde zelf als draver niets, maar werd wel moeder van de crack Querido II en van de legendarische Jamin, wereldkampioen en tweevoudig Prix d'Ameriquewinnaar, een van de beste harddravers van de vorige eeuw. Een dochter van Dladys is moeder van de crack Tabriz. In de fokkerij stelden deze hengsten echter wat teleur, vooral Jamin. Zijn dochters hebben het wel weer goed gedaan; een ervan werd de moeder van de bekende dekhengst Kimberland (v. Nevele Pride). Querido II had een betere vader (Fandango) en fokte misschien daardoor beter dan zijn halfbroer. Hij leeft vooral voort via zijn zoon Firstly.

Boven: Dit is Volomite, een achterkleinzoon van de Volbloedmerrie Esther en
hij is de grootvader van Star's Pride. Van Esther (XX, geb. 1877) stammen
veel goede dravers af in hun moederlijn: Vivid Photo, Revenue,
Giant Diablo, D'One, Papagayo E, Devious Man, etc.

Boven: Jamin en Jean Riaud zijn op Duindigt voor de GP der Lage Landen
waarin ze in 1958 2e werden achter Icare IV, aan wie ze 20 meter moesten
voorgeven. Een jaar later werd Jamin weer 2e, nu achter Hairos II,
die ook 20 m voorsprong kreeg bij de start.

Boven: Jamin hield van artisjokken en toen hij in de USA was voor het Wereldkampioenschap
in 1959 kreeg hij van zijn trainer-pikeur Jean Riaud een artisjok gevoerd.
Deze foto werd voorpaginanieuws en "de artisjokkeneter" werd zijn bijnaam.

Hairos II
Een ander voorbeeld is onze eigen oud-wereldkampioen Hairos II, die aan moederszijde in de vierde en vijfde generatie een drietal volbloedmerries in zijn stamboom had staan. Het was hem ook wel aan te zien. Hij was begin jaren 60 de beste harddraver ter wereld.

Boven: Hairos II was een zeer "adelijke" hengst.
Hier met zijn trainer Willem Geersen.

Nederland
0ok in Nederland zijn enkele experimenten uitgevoerd. De in 1964 geboren recordloze Nederlandse merrie Felicitas was een dochter van de Volbloedhengst Koridon en de dravermerrie Zamorina V (volle zuster van YYV). Zij is naar mijn mening verkeerd om gefokt; het lijkt logischer om een volbloedmerrie met een draverhengst te kruisen als je een draver wilt fokken. Felicitas kwam niet in de baan en werd moeder van 11 waardeloze dravers. Haar oudste dochter Jacatra had een record van 1.33,8 en een winsom van 100 gulden, maar als fokmerrie was ze een voltreffer. Ze bracht een serie toppers met Snel E, Sweepstakes winnares Trianka E. Vera van Cornjum en Ada van Cornjum. Laatstgenoemde is moeder van o.m. Koos, Leen en Mary van Camstra. Vera van Cornjum is de grootmoeder van Kim Wielinga. Ook Banker Transs R gaat terug op Jacatra. Het is moeilijk te zeggen of de klasse van deze dieren nu te danken is aan betovergrootvader Koridon, aan grootvader Heres of aan de moederlijn van Tourterelle. Waarschijnlijk alles met elkaar.
De Limburgse draverfokker Houben heeft ook met volbloed geexperimenteerd, maar dat gaf geen succes.

Boven: Hier wint Leen van Camstra (met Hubert Schoonhoven) de Derby 1997.
Zijn overgrootmoeder was een dochter van de volbloedhengst Koridon.

Kanttekeningen
Kruisingen van dravers met volbloeds kunnen in de nafok best goed uitpakken, maar de kans op mislukkingen is vooral in de eerste generaties groot. Volbloeds zijn geen snelle dravers en staan nogal "hoog in het bloed" (zijn nerveus) en dat moet je bij dravers nou net niet hebben. Toch zou ik persoonlijk graag wat meer de schoonheid, de adel en de bespiering van het Volbloed in de gemiddelde harddraver terugzien. Ondanks veel gemeenschappelijke voorouders zijn door selectie op gebruiksdoel (rengalop versus harddraven met galopverbod) twee totaal verschillende rassen ontstaan en het kruisen van deze rassen vergt een lange, onzekere weg om dat doel te bereiken. Het lijkt verstandiger om gebruik te maken van reeds geslaagde kruisingen of hierop in te telen, bijv. op Volomite. Ook client de fokker bij de selectie van fokmerrie en vaderpaard, naast pedigrees en prestaties, goed op het type van deze dieren te letten.

Tenslotte
Op Duindigt worden harddraverijen en rennen voor Engelse en Arabische Volbloeds georganiseerd. De deelnemers aan deze drie disciplines hebben zo op het eerste gezicht geen enkele verwantschap, maar als je ver genoeg terug kijkt zijn het allemaal "(vol)bloedbroeders". Al met al kunnen we concluderen dat de Arabische en de hiervan afstammende Engelse Volbloeds een grote invloed op het ontstaan van het harddraverras hebben gehad. Zonder de volbloed zouden dravers er heel anders hebben uitgezien en waarschijnlijk lang niet zo snel zijn geworden als nu het geval is. Dit wetende, zullen draverliefhebbers de volbloeds op Duindigt ongetwijfeld met andere ogen bekijken. En omgekeerd.

Bronnen:
- Prisma Paardenboek - Wouter Slob
- Draverfokkerij - Van Leeuwen / V.d. Berg.
- Het Volbloed Fokwezen - F.J. Frowein
- El Sham - Franz Born
- Messenger, artikel uit "Travronden" (winternummer 1990)
- Dravend door de tijd - Minkema, Jager en Frerichs


Voor een inleidend artikel over Heterosis (bastaardkracht) en
kruisingen met andere rassen in de draverfokkerij: Click hier

Voor het artikel over recente kruising met Volbloeds in de draverfokkerij: Click hier

Voor het artikel over de Volbloed-oorsprong van de draverfokkerij: Click hier

Voor het artikel over de kruising met pacers: Click hier

Boven: De Arabier wordt niet voor niets door velen als
het mooiste paard op aarde beschouwd.
Deze kan ook nog mooi draven.